تغییر اقلیم؛ چالشی در جهان کنونی

• دوشنبه 19 خرداد 1393
• 0 نظر

تغییر اقلیم؛ چالشی در جهان کنونی

توفان تازه تهران شاید نمونه ای آشکار از تغییرات اقلیمی باشد که در کشورمان رخ داده است و هشدارهای کارشناسان در زمینه فجایع زیست محیطی، چشم اندازی نگران کننده از محیط زیست کشور را ترسیم می کند.

به گزارش بنانیوز (BanaNews.ir)، روز دوشنبه دوازدهم خرداد ماه، توفان شدیدی تهران را در نوردید که کارشناسان هواشناسی آن را بی سابقه دانسته اند. این توفان خسارات مالی بسیاری بر جای گذاشت و افزون بر آن به جان باختن پنج تن از شهروندان و زخمی شدن ۴۴ تن دیگر منجر شد.

**چرایی وقوع توفان

اینکه چرا توفان با این شدت در تهران به وقوع پیوست پرسشی است که ذهن بسیاری از مردم، مسوولان و کارشناسان را به خود مشغول کرده است.

این توفان که برخی کارشناسان سرعت آن را ۱۳۰ و برخی ۱۲۰-۱۱۰ کیلومتر در ساعت گزارش کرده اند هفته گذشته به شکل مهیبی آسمان تهران را تیره و تار کرد و خسارات بسیاری را بر تاسیسات فنی و ساختمان ها وارد آورد. افزون بر آن شکستن درختان، لغو پروزاها و ... را به همراه داشت و موجب ترس و وحشت شهروندان تهرانی شد.

اما توفان ها چرا و چه هنگام اتفاق می افتند؟ توفان ها هنگامی رخ می دهند که هوا به وسیله جبهه یک سلول توفان تندری (توفان همراه با رعد و برق) به سمت پایین و جلو رانده می شود و گرد و غبار و خرده ریز ها را با خود می برد. بادها در این توفان ممکن است به سرعت هایی تا ۱۰۰ کیلومتر در ساعت برسند و غبار و شن را تا ارتفاع سه هزار متری به بالا ببرند.

توفان‎ها، که در نقاط مختلف دنیا به صورت گردباد، بادهای دریایی و یا تند باد دیده می‎شوند، ممکن است گردبادی با سرعت چرخش ۱۰۰ تا ۴۰۰ کیلومتر در ساعت و سرعت جابجایی ۵۰ تا ۷۰ کیلومتر در ساعت ایجاد کنند.

در همین پیوند ˈپرویز کردوانیˈ پدر کویر شناسی ایران، روز شنبه به ایرنا گفت: این توفان ناشناخته و محلی است و نمی توان آن را به بیرون از مرزهای کشورمان نسبت داد و از طرفی هم نمی توان هم اکنون درباره علت آن به طور کامل نظر داد.

این محقق و استاد دانشگاه افزود: توفان زمانی اتفاق می افتد که بر اثر گرم و سرد شدن هوا اختلاف فشار و دما پیش آید به این صورت که یک منطقه سرد و منطقه ای دیگر گرم می شود و در این حالت گردباد اتفاق می افتد که با سرعت زیادی بالا می رود و به طور عمده به صورت محلی بوده و ناشی از تغییراتی است که در طبیعت و اقلیم صورت گرفته و سرانجام چنین پدیده هایی را به دنبال دارد.

گردبادها همیشه در اثر ناپایداری بیش از حد در جو به وجود می آیند. ۲ توده هوا با دما و رطوبت گوناگون با یکدیگر برخورد می کنند و لایه هوای گرم زیر لایه هوای سردتر جای می گیرد. هوای گرم معمولا به طرف بالا صعود می کند و دمای خود را از دست می دهد و قطرات آب را می سازد که به صورت باران بر زمین فرو می ریزند. اما اگر باد جانبی پدید آید که هوای گرم در حال صعود را منحرف کند، هوای گرم با سرعتی حدود ۴۵۰ کیلومتر بر ساعت شروع به چرخش حول محور خود می کند و به صورت پی در پی سرعت چرخش بیشتر و شعاع آن کمتر می شود.

ˈمنوچهر فرج زاده اصلˈ استاد اقلیم شناسی دانشگاه تربیت مدرس، درباره علت بروز توفان ها به ایرنا گفت: علت های شکل گیری توفان ها و تشدید آنها مشخص است که به اختلاف فشار بین مناطق بر می گردد و در این بین شرایط محلی نیز تاثیر گذار است.

وی با اشاره به تغییر شرایط جوی و اقلیمی، خشکی هوا را که ناشی از گرمایش و خشکی سطح زمین است یکی از علت های شکل گیری این پدیده طبیعی دانست.

یکی از مهمترین چالش های زیست محیطی جهان امروز، موضوع تغییر اقلیم است که پیامدهایی همچون بالارفتن دمای زمین، آب شدن یخ های قطبی، بالا آمدن سطح آب های آزاد جهان و دگرگونی آستانه های آب و هوایی به دنبال داشته است.

در آسیا و به ویژه منطقه خاورمیانه و کشورمان نیز از دیرباز وجود خشکی های فراوان و کمبود آب به عنوان یک مساله پایه ای مطرح بوده و در وضعیت کنونی نیز که محیط زیست با دگرگونی های بسیار رو به نابودی است هر روز رویدادها و پدیده هایی غیر معمول رخ می دهد که پدیده ریزگردها و توفان تهران شاید نمونه ای از این تغییرات اقلیمی باشد.

پرسشی که این روزها اذهان مردم و مسوولان را به خود مشغول کرده این است که چرا رخداد این توفان پیش بینی نشده بود و سازمان هواشناسی را در این بین مقصر می دانند.

**پیش بینی نیازمند سیستم پایش

در همین زمینه خبرگزاری فارس به نقل از ˈمحمد اصغریˈ کارشناس سازمان هواشناسی، آورده است که سیستم پایش و پیش بینی هوای کشور ما بسیار ضعیف است و نمی توان از روز گذشته چنین رویدادی را پیش بینی کرد. با وجود این سازمان هواشناسی صبح روز دوشنبه دوازدهم خرداد اطلاعیه ای مبنی بر وزش باد شدید منتشر کرد که به دلیل نبود شبکه ای مبنی بر هواشناسی و نبود سیستم اطلاع رسانی دقیق این مشکل پیش آمده است.

در بسیاری از کشورها با توجه به شرایط جغرافیایی و اقلیمی آنها، برای پیش بینی مواقع توفانی و شرایط نامناسب جوی دستگاه های پیشرفته هواشناسی وجود دارد که با پیش بینی به هنگام ، امکان مدیریت مناسب در شرایط بحران را فراهم می کند که به گفته کارشناسان هواشناسی امکانات کشورمان در این زمینه ضعیف بوده و پیش بینی چنین رخدادهای جوی را در روز های پیش از وقوع با مشکل روبرو می کند.

فرج زاده اصل در ادامه با بیان اینکه مدیریت شرایط بحران در حوادث این چنینی به بسترسازی و ایجاد تمهیدات مناسب نیازمند است، گفت: برای مخاطرات اقلیمی راهکارهای مدیریتی فراوانی وجود دارد که می تواند در کاهش خسارات و جلوگیری از تشدید بحران تاثیرگذار باشد.

این اقلیم شناس با بیان اینکه اولین کار در این زمینه ایجاد یک سیستم هوشیار است که هم اکنون در کشورهای دیگر از جمله آمریکا مورد توجه است که با استفاده از داده های ماهواره ای و نقشه های هواشناسی و سیستم هشدار به همه شهروندان اطلاع رسانی می شود.

راهکار دیگر به نظر فرج زاده، ایجاد یک سیستم مدیریت ریسک است که خطرات رخدادهایی مانند توفان را برای مناطق مختلف پیش بینی و میزان آسیب پذیری آنها را به درستی مشخص کند. اینکه چه نوع آسیب هایی وارد می شود؟ آیا تاسیساتی هستند که مقاومت یا آسیب پذیری کمتری داشته باشند؟

و راهکار دیگر، کاربرد مواد و وسایلی با مقاومت بیشتر در ساخت تاسیسات و سازه ها در مناطق مختلف شهری، روستایی، ساحلی و ...است.

سیستم پایش و پیش بینی مناسب و قوی این امکان را به وجود می آورد که آمادگی های لازم در دستگاه های مدیریت بحران به خوبی شرایط را در کنترل داشته باشند و با آگاهی دادن و اطلاع رسانی به هنگام مردم را برای روبرو شدن با چنین شرایط آماده کنند.

تغییرات سال های گذشته در اقلیم و منابع آب کشور و پیامدهای آن از جمله گرم شدن هوا، کاهش بارندگی ها، خشکسالی های پی در پی، پایین رفتن سطح آب های زیر زمینی و ... نشان می دهد که تغییر اقلیم در کشورمان باید مورد توجه جدی قرار گیرد.

توفان تازه تهران شاید نمونه ای آشکار از تغییرات اقلیمی باشد که در کشورمان رخ داده است و هشدارهای کارشناسان در زمینه فجایع زیست محیطی، چشم اندازی مبهم از محیط زیست کشور را ترسیم می کند.

** سخن آخر

توفان ها به واسطه نیرو هایی که به وجود می آورند، این توانایی را دارند که در مدت زمان اندکی سرنوشت انسان های بسیاری را تغییر داده و تاسیسات فنی،ساختمان ها و ... را ویران کرده و در زندگی عادی مردم را در مناطق مختلف با مشکل روبرو کنند.

از این رو با توجه به مشکلاتی که این پدیده ویرانگر برای ساکنان مناطق مختلف به همراه دارد و هزینه ها و خساراتی که به وجود می آورد، فراهم کردن امکانات و دستگاه های مورد نیاز به منظور پیش بینی به هنگام شرایط نامناسب جوی از بایسته هایی است که مدیریت بحران را در این گونه شرایط امکانپذیر ساخته و تا اندازه زیادی از بروز خسارات جانی و مالی جلوگیری می کند.

از طرفی برنامه ریزی درست و مطلوب برای ایجاد تعادل در محیط زیست و اقلیم کشورمان از مواردی است که شاید اندکی، چالش های زیست محیطی را که طی چندین سال گذشته محیط زیست کشورمان با آن روبرو بوده است، کاهش دهد.

این موضوع که برآورد میزان ویرانگری و خسارات چنین پدیده های طبیعی و جلوگیری از آن چگونه صورت می گیرد و چه تمهیدات و برنامه هایی برای رسیدن به این هدف باید در نظر گرفته شود از بایسته هایی است که نظام های مدیریتی هر کشور باید به آن توجه کنند و نظام مدیریتی برای این کار نیازمند رویکردی جامع است که بتواند میزان آسیب های محسوس و نامحسوس توفان ها را بررسی و مدیریت کند.

ایرنا