جولان خشکسالی در لرستان
خشکسالی پدیدهای خزنده است و به اشکال مختلفی انسان را متاثر می‌کند.
به گزارش بنانیوز(BanaNews.ir)، در سالیان اخیر تغییر نوع بارندگی و روند بارشها منجر به پدیده خشکسالی در لرستان شده و تاثیرات، عوارض و تبعات آن مخربتر از سیلاب است. پیامدهای منفی این پدیده در درازمدت خود را نشان می‌دهد که کمبود آب آشامیدنی و کشاورزی و درگیری و تعارضات محلی از جمله آنهاست.
مدتی است که پای خشکسالی به لرستان باز شده است و به عنوان یک مهمان ناخوانده در این استان اقامت کرده و خیال رفتن ندارد.
مردم لرستان بهخصوص کشاورزان با تبعات این پدیده خزنده همچنان دست و پنجه نرم می‌کنند، کمبود آب آشامیدنی و کشاورزی، درگیری و تعارضات محلی، آتش‌سوزی گسترده در سطح جنگل و مرتع همواره از تبعات خشکسالی در لرستان بوده است.
آمارها نشان می‌دهد سالانه حجم قابل‌توجهی از آب‌های سطحی لرستان از استان خارج شده که با توجه به چالش‌های اخیر خشکسالی در استان راهی جزء اندیشیدن تدبیر صحیح و کارآمد نمیماند.
از چاه‌های مجاز نباید بیش از مقدار مجاز برداشت صورت گیرد
یکی از کشاورزان لرستانی با اشاره به برداشت غیرمجاز برخی کشاورزان از چاه‌های مجاز آب، گفت: مشکل فقط چاه‌های غیرمجاز نیستند، واقعیت این است که از چاه‌های مجاز هم نباید بیش از مقدار مجاز برداشت صورت گیرد.
کرم حیدری با بیان اینکه بسیاری از کشاورزان برای دریافت مجوز و حفر چاه تسهیلات بانکی دریافت کرده‌اند، اظهار کرد: بخش عمده‌ای از مشکلات مربوط به حوزه سیاست‌گذاری‌های کلان است، اگر ما بدانیم که نیاز کشور به هر محصول برای مصرف داخلی و صادرات چه مقدار است، به همان میزان تولید می‌کنیم، که این مسأله هم موجب مدیریت بازار محصولات کشاورزی و هم آب مصرفی می‌شود.
حیدری با بیان اینکه شرکت آب منطقه‌ای باید براساس اولویت‌بندی نسبت به چاه‌های آب اقدام کنند، تصریح کرد: در مرحله نخست مسدود کردن چاه‌های غیرمجاز، در مرحله‌دوم برخورد با برداشت‌های اضافه بر مجوز و در مرحله سوم برخورد با برداشت‌های غیرمجاز از آب‌های سطحی و روانآبها از جمله اقداماتی است که باید در دستور کار این شرکت قرار گیرد.
بحران کم‌آبی یک بحران ملی است
یکی دیگر از کشاورز لرستانی با تأکید بر اینکه بحران کم‌آبی یک بحران ملی است، گفت: مادامی که این مشکل به صورت همه‌جانبه و ملی دنبال نشود، نباید انتظار کنترل آن را داشته باشیم.
رحیم شوشتری اظهار کرد: از آنجاکه زیرساخت‌های بخش کشاورزی فراهم نشده است، از بخش‌نامه‌ها و دستورالعمل‌ها هم کاری ساخته نیست.
وی افزود: از سوی دیگر نظام سلامت و سبد خانوار ما نیازمند محصولاتی است که نمی‌توانیم تولید آنها را متوقف کنیم.
شوشتری با بیان اینکه کشاورزان بیشتر از هر قشر دیگری ارزش آب را می‌دانند و برایش دل می‌سوزانند، تصریح کرد: متأسفانه وزارت نیرو در طول سالیان گذشته بدون محدودیت مجوز حفر چاه صادر کرده که شرایط امروز معلول این تصمیم‌گیری‌های نادرست است.
این کشاورز لرستانی اضافه کرد: متأسفانه صاحبان بیشتر چاه‌هایی که با مجوز صنعتی حفر شده‌اند، اقدام به اضافه‌برداشت می‌کنند و در زمینه‌های دیگری آب را به مصرف می‌رسانند.
رحیم شوشتری با انتقاد از مسئولان و نمایندگان لرستان در مجلس، کرد: چرا در تمام سال‌های گذشته برنامه‌ای برای مهار آب‌های لرستان و جلوگیری از هدررفت آنها صورت نگرفته که در داخل استان به مصرف برسند و خیرشان مال خودمان باشد؟
وی با اشاره به اهمیت مسأله عدالت و تأثیر آن در مسائل مختلف جامعه پرداخت و افزود: کشاورز لرستانی یکسال از عمر خود را صرف تولید گندم می‌کند، اما آنچه بهدست می‌آورد بسیار ناچیزتر از سودی است که باغدار رفسنجانی در همین مدت زمان به واسطه تولید محصولاتش عایدش می‌شود؛ در شرایطی که خانواده باغدار رفسنجانی بهراحتی می‌تواند محصول کشاورز لرستانی را سر سفره‌اش داشته باشد، آیا خانواده‌ی کشاورز لرستانی هم می‌تواند به همین راحتی به تولیدات باغدار رفسنجانی دسترسی داشته باشد.
شوشتری بیان کرد: مادامیکه در خرید محصولات کشاورزی بهجای نگاه کیفی، نگاه کمی حاکم است، مشکلات بخش کشاورزی حل نخواهد شد، آیا محصول کشاورزی که براساس برنامه‌ریزی بهصورت کاملاً سالم تولید شده با سایر محصولات دیگر باید به یک گونه ارزش‌گذاری شوند؟
کشور در حوضه آب‌های سطحی و زیرسطحی با بحران مواجه است
رئیس کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی اتاق خرم‌آباد در اینباره میگوید: کشور هم در حوضه آب‌های سطحی و زیرسطحی با بحران مواجه است. در حوضه آب‌های سطحی اخیراً جلسه‌ای برای حوضه آبریز کرخه برگزار شد که استاندار لرستان بهخوبی از سهمیه آب استان دفاع کردند.
مرتضی هادی‌پور با اشاره به اینکه از مجموع ۱۸ میلیاردمترمکعب آب این حوزه، ۷٫۷ میلیارد آن از لرستان تأمین می‌شود، افزود: براساس دستورالعمل‌های کارشناسی‌شده بهتر است بهجای اینکه مقدار قابل‌توجهی از این آب در خوزستان برای تولید محصولات کشاورزی اختصاص پیدا کند، منطقی‌تر این است که همین مقدار مشخص آب در استانی دیگر مثل لرستان برای تولید حجم بیشتری از محصولات کشاورزی اختصاص پیدا کند.
وی با تأکید بر اینکه هرساله در کشور ۶ تا ۷ میلیاردمترمکعب بیشتر از میزان منطقی مصرف می‌شود، تصریح کرد: در حال حاضر حدود ۶۰۰ دشت کشور با بحران مواجه هستند که ازاین مقدار، در ۳۰۰ دشت دیگر امکان استفاده از آب وجود ندارد.
این مقام مسئول با اشاره به ساختار طرح تعادل بخشی منابع آب، خاطرنشان کرد: در این طرح ۱۵ پروژه تعریف شده و ۱۷ سازمان و تشکیلات دولتی و خصوصی مشارکت دارند.
هادی‌پور با تأکید بر وظایفی که در این خصوص بر عهده دستگاه‌های مختلف گذاشته شده است، گفت: کشاورزان امروز تشکل قدرتمندی هستند که باید نقش آنها مورد توجه قرار گیرد و در همین زمینه اگر همکاری لازم را نداشته باشند، قطعاً این طرح با شکست مواجه خواهد شد.
بروز کردن سند ملی اصلاح الگوی کشت، همکاری برای مسدود کردن چاه‌های غیرمجاز و هماهنگی و جلب همکاری کشاورزان از جمله مواردی بود که هادی‌پور از آنها به عنوان وظایف سازمان جهاد کشاورزی یاد کرد و افزود: ایجاد تشکل آب و همچنین مصرف نهاده‌های مناسب با نوع کشت نیز از دیگر وظایف مشخص شده برای این سازمان است.
وی با اشاره به تعیین تکلیف چاه‌های غیرمجاز آب، اظهار کرد: شرکت آب منطقه‌ای باید تمرکز خودش را روی چاه‌های مجاز بگذارد.
رئیس کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی اتاق خرم‌آباد تصریح کرد: تشکیل جلسات و ارائه‌ی آمار و اطلاعات هم به عهده بخش خصوصی و مشخصاً اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی گذاشته شده است.
سند راهبردی مدیریت خشکسالی لرستان در حال تدوین است
رئیس مرکز تحقیقات کشاورزی لرستان نیز با تأکید بر اینکه سیاست‌های غلط در سه دهه گذشته باعث شکل‌گیری مشکل کم‌آبی شده است، گفت: دشت سیلاخور که زمانی از جمله دشت‌های پُرآب لرستان بوده و دهها رشته قنات داشته، امروز در اثر اعمال سیاست‌ها و البته شدت یافتن خشکسالی با مشکل کم‌آبی مواجه شده است.
مراد سپهوند با اشاره به رواج بحث‌های غیرکارشناسی در مورد محصولات کشاورزی لرستان و میزان آب مصرفی آنها، اظهار کرد: متأسفانه تصورات غلطی در نزد عوام شکل گرفته که باعث بروز مشکلاتی شده که یکی از این آنها مصرف آب بسیار بالای هندوانه و سیب‌زمینی در لرستان بوده و این در حالی است که آبیاری این محصولات با روش تیپ صورت می‌گیرد و کمتر از ۱۰ هزار مترمکعب است.
وی افزود: از سوی دیگر تعبیر هندوانه گوگردی در نزد عموم شکل گرفته که اصولاً چنین چیزی وجود ندارد و حتی در صورت صحت هم مشکلی ایجاد نمی‌کند.
سپهوند با اشاره به اینکه سند راهبردی مدیریت خشکسالی لرستان در مرکز تحقیقات کشاورزی استان در حال تدوین است، تصریح کرد: براساس این سند قرار است راهبردهای اصلی مصرف آب در همه حوزه‌ها مشخص شود.
رئیس مرکز تحقیقات کشاورزی لرستان با تأکید بر اینکه این مرکز آمادگی دارد برای همه دشت‌ها و مناطق استان الگوی کشت ارائه کند، بیان کرد: لازمه انجام و موفقیت این طرح ایجاد هماهنگی با کشاورزان و جلب همکاری آنها است.
وی با اشاره به طرح تعادل‌بخشی منابع آب، گفت: در این زمینه لازم است دو مسأله، مشخص کردن بیلان آب مناطق مختلف استان و اجرای اصلاح الگوی کشت با جلب نظر کشاورزان مورد توجه قرار گیرد.
میزان کسری آب کشور ۱۱۰ میلیارد متر مکعب است
مجری طرح تعادل‌بخشی شرکت آب‌منطقه‌ای لرستان هم با اشاره به اینکه طرح تعادل‌بخشی یک نگاه ملی و کشوری است، گفت: البته این طرح از سال‌ها پیش وجود داشته و از سال گذشته واژه احیاء هم به آن اضافه شده است.
مهرداد محمدی با بیان اینکه میزان کسری آب کشور ۱۱۰ میلیارد متر مکعب است، اظهار کرد: براساس طرح تعادل‌بخشی منابع آب هر استان متعهد شده است که تا میزان خاص و تعیین‌شده‌ای صرفه‌جویی داشته باشد.
وی افزود: در همین راستا شورای حفاظت از منابع آب در استان و همه شهرستان‌ها تشکیل شده که ریاست آن به عهده استاندار و در شهرستان‌ها به عهده فرمانداران است.
محمدی به الگوی کشت هم اشاره و تصریح کرد: در همین زمینه سند ملی آب ایران تدوین شده که براساس آن مشخص شده هر محصول چه میزان آب نیاز دارد.
مجری طرح تعادل‌بخشی شرکت آب‌منطقه‌ای لرستان اضافه کرد: طرح اصلاح الگوی مصرف آب ۲۰ سال است که تدوین شده، چرا حالا که شرایط بحرانی شده همه در مورد آن حساس شده‌اند؟
محمدی با بیان اینکه بین حجم آب استفاده شده و نوع و میزان محصولات کشاورزی تعادل منطقی وجود ندارد، گفت: از سوی دیگر متأسفانه کشاورزان ما چاه‌های آب‌شان را در قبال دریافت اجاره در اختیار کشاورزان غیربومی قرار می‌دهند که فقط با هدف سوداندوزی به استان آمده‌اند و این منابع را تخریب می‌کنند.
وی انتقال آب به اراضی دیم را یکی دیگر از مشکلات امروز کشاورزی لرستان عنوان کرد و افزود: خوشبختانه کمیته راهبری طرح احیاء تشکیل شده و هفته آینده تشکیل جلسه خواهد داد.
محمدی در خصوص مغایرت میزان اعلام شده آب از سوی کشاورزان با واقعیت در زمان دریافت مجوز برای حفر چاه، گفت: بهره‌برداران از سوی سازمان جهاد کشاورزی به ما معرفی می‌شوند و ما هم براساس نظر کارشناسی این سازمان عمل می‌کنیم و طبیعی است اگر مغایرتی در این زمینه وجود دارد، جهاد کشاورزی باید پاسخگوی آن باشد.
وی با اشاره به اینکه بیلان آب دشت‌های استان تعیین شده و منفی است، اظهارکرد: متأسفانه هنوز بخش قابل توجهی از اراضی کشاورزی استان به روش غرقآبی آبیاری می‌شوند.
محمدی تعداد چاه‌های مجاز استان را ۷۰۰۰ حلقه عنوان و تصریح کرد: از این مقدار، ۳۵۰۰ حلقه برقی بوده که برروی ۱۳۰۰ حلقه از آن کنتور هوشمند نصب شده است.
این مقام مسئول میزان چاه‌های آب غیرمجاز استان را هم ۱۵۰۰ حلقه اعلام کرد و گفت: احکام قضایی برای مسدود کردن این چاه‌ها اخذ شده و برای نهایی کردن آن منتظر دریافت اعتبارات هستیم.
وی خاطرنشان کرد: اینکه چاه‌هایی که قبل از سال ۸۵ حفر شده‌اند برای دریافت مجوز قانونی مورد بررسی قرار بگیرند، مصوبه مجلس است و ما در واقع فقط به آن عمل کرده‌ایم.
مجری طرح تعادل‌بخشی شرکت آب‌منطقه‌ای لرستان گفت: موفقیت طرح تعادل‌بخشی منابع آب در گرو همراهی و همکاری همه‌جانبه همه دستگاه‌ها و البته کشاورزان است.
به هر حال امیدواریم با توجه به شرایط ویژه لرستان در بحث آب و خشکسالی، کشاورزان و بهره‌برداران این بخش موضوع را جدی گرفته و با اصلاح الگوی کشت و استفاده از سیستمهای نوین آبیاری کمک کنند تا از شرایط فعلی کم‌آبی عبور کنیم.
ابراهیم شریفی،ایسنا
نظرات